|
эй Расулуллоҳ, ўша икки динор менинг гарданимга, деди. Шундан кейин Пайғамбар с.а.в. жанозани ўқидилар. Оллоҳ у кишига фатҳ-ғалаба бергач: «ҳар бир мўминга ўзидан кўра мен ҳақлироқман. Ким қарз қолдириб кетган бўлса, уни узиб қўйиш менинг гарданимга, ким мол қолдириб кетган бўлса, у меросхўрига», дедилар». Бу ҳадисда Абу Қатода қарз берган кишига тўланиши керак бўлган молиявий ҳақни адо этишдаги (мажбуриятни бажаришдаги) майитнинг масъулиятига ўз масъулиятини қўшяпти. Унда кафилликка олувчи, кафиллик берилувчи, кафилликка олинувчининг борлиги очиқ кўриниб турибди. У кафилликка олиш гардандаги мажбуриятни эвазсиз бажариш эканини ҳам кўрсатяпти. Кафилликка олинаётганда кафилликка олинувчи, яъни майит ҳам, кафиллик берилувчии, яъни қарз берган киши ҳам номаълум эканлиги кўриниб турибди. Демак, ҳадис кафилликка олиш дуруст бўлишининг ва тузилишининг шартларини ўз ичига оляпти.
Шаръий кафилликка олиш мана шудир. Суғурта мажбуриятини унга солиштирадиган бўлсак, кафилликка олишнинг дуруст бўлиши ва тузилиши учун шариатда нусус-ҳужжати келган шартлардан суғуртанинг холилигини кўрамиз. Чунки биринчидан, унда масъулият масъулиятга қўшилмайди. Суғурта ширкати суғурта қилдирувчининг молини тўлашда ўз масъулиятини бошқа бировнинг масъулиятига қўшмайди. Демак, у ботилдир, кафилликка олиш ҳисобланмайди. Иккинчидан, унда суғурта қилдирувчининг бирон одамга тўлаши керак бўлган молиявий мажбурияти йўқки, суғурта ширкати уни бажариб қўйса. Негаки, суғурта қилдирувчининг бировга тўлаши керак бўлган молиявий мажбурияти йўқ. Ширкат келиб уни кафилликка олаётганда ҳеч қандай молиявий мажбурият бўлмаганидан кейин ширкат бажарадиган молиявий мажбурият ҳам бўлмайди. Шунга кўра, у шаръан нодуруст кафилликка олиш бўлади. Учинчидан, ширкат тўлашни ўз бўйнига олган нарсанинг ўзи ё баҳоси ёки маълум миқдордаги мол суғурта битими пайтида кафиллик берилувчининг ўша вақтда ҳам, кейинчалик ҳам бошқаларга тўлаши керак бўлган мажбурияти эмас. Шу жиҳатдан ҳам бу нодуруст кафилликдир. Демак, суғурта ширкати ўша пайтда ҳам, кейинчалик ҳам тўланиши вожиб бўлмаган нарсани кафилликка оляпти. Бу нарса ҳам унинг ботиллигини кўрсатиб турибди. Тўртинчидан,
33-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143